Tiền tệ là gì? Lịch sử hình thành và bản chất của tiền tệ
Sự đóng góp của tiền tệ trong quá trình phát triển kinh tế của mỗi quốc gia không thể phủ nhận. Vậy tiền tệ là gì? Bản chất và nhiệm vụ của tiền tệ được mô tả như thế nào? Hãy cùng Geniestock.com tìm hiểu chi tiết về tiền tệ là gì qua bài viết này nhé!
1. Tiền tệ là gì?
Tiền tệ được định nghĩa là một phương tiện thanh toán chính thức theo quy định pháp luật, được sử dụng để trao đổi hàng hóa và dịch vụ trong một khu vực, quốc gia hoặc nền kinh tế. Được biết đến là "tiền lưu thông", tiền tệ thường được phát hành bởi cơ quan nhà nước, như ngân hàng trung ương, và không có giá trị riêng biệt mà phụ thuộc vào giá trị mà nó đại diện, tùy thuộc vào nền kinh tế và nguồn phát hành.
Có nhiều quan điểm và định nghĩa về tiền tệ, phản ánh sự đa dạng trong cách nhìn nhận vấn đề này:
- Theo Mác, tiền tệ được coi là một loại hàng hoá, nhưng khác biệt với thế giới hàng hoá thông thường, đóng vai trò đo lường giá trị của các loại hàng hoá khác.
- Đối với các nhà kinh tế, tiền tệ là bất cứ thứ gì được chấp nhận để thanh toán hàng hoá, dịch vụ hoặc trong việc trả nợ.
- Góc nhìn nghiên cứu xem xét tiền tệ như một phương tiện chứng minh tốc độ phát triển kinh tế và bằng chứng cho các giai đoạn phát triển lịch sử.
- Quan điểm trọng thương xem tiền tệ như biểu hiện của sự giàu có, với một quốc gia được coi là giàu khi tích lũy nhiều tiền.
- Trong quan điểm trọng nông, tiền tệ chỉ được coi là một khái niệm hư ảo, chỉ có vai trò như chất bôi trơn trong máy hoạt động kinh tế.
- Theo N. Gregory Mankiw, tiền tệ là khối lượng tài sản có thể sử dụng ngay để thực hiện các giao dịch.
- Frederic S. Mishkin xác định tiền tệ là bất kỳ thứ gì được chấp nhận để trao đổi hàng hóa, dịch vụ hoặc thanh toán các nghĩa vụ tài chính.
2. Lịch sử hình thành tiền tệ là gì?
Sự ra đời của tiền xu
Trong thời đại cổ đại, việc mua bán không phụ thuộc vào việc sử dụng tiền mà thay vào đó, người dân thực hiện trao đổi thông qua các đồ vật hoặc sản phẩm để đạt được những mục đích hoặc nhu cầu của họ. Các nền văn hóa khắp thế giới cuối cùng đã chuyển đổi sang việc sử dụng tiền kim loại, loại tiền có giá trị dựa trên vật liệu chế tạo nó.
Đồng tiền xu đầu tiên được tạo ra từ đồng và sau đó là sắt, mang lại sự thuận tiện cho người sử dụng khi có thể đếm chúng thay vì phải cân khối lượng. Sự xuất hiện của tiền xu đã đặt nền móng cho việc mua bán hàng hóa một cách hiệu quả trong thế giới cổ đại. Ví dụ, tại khu vực Lưỡng Hà, loại tiền xu đầu tiên xuất hiện vào khoảng năm 3000 trước Công nguyên và được đặt tên là "siglos" hoặc "shekel".
Tiền giấy và các loại tiền khác
Tiền giấy hoặc giấy bạc xuất hiện lần đầu tiên tại Trung Quốc trong khoảng từ năm 600 đến năm 1455, và được sử dụng rộng rãi trong thời kỳ nhà Tống. Tại châu Âu, ngân hàng Stockholms Banco ở Thụy Điển phát hành giấy bạc ngân hàng đầu tiên vào năm 1661. Trong thập kỷ 1690, Khu Thuộc Địa Vịnh Massachusetts tại Mỹ bắt đầu in tiền giấy, từ đó việc sử dụng tiền giấy trở nên phổ biến hơn.
Sau một giai đoạn phát triển dài, tiền xuất hiện dưới dạng tiền đại diện, khi các thương gia và ngân hàng thường xuyên giao dịch vàng, bạc, bắt đầu phát hành giấy biên nhận cho người gửi có thể quy đổi thành giá trị tiền mặt. Những giấy biên nhận này được chấp nhận rộng rãi như một phương tiện thanh toán và dần trở thành hình thức tiền được sử dụng phổ biến.
3. Các hình thái của tiền tệ là gì?
Trong quá trình tiến triển của lịch sử nhân loại, nhiều hình thức tiền tệ đã xuất hiện và được sử dụng, được phân loại thành bốn hình thái chính:
- Hình thái hóa tệ:Đây là hình thái đầu tiên của tiền tệ, trong đó hàng hóa được sử dụng như là một vật trung gian để thực hiện việc trao đổi và mua bán hàng hóa.
- Hình thái tín tệ:Là dạng tiền tệ không có giá trị riêng, mà sự chấp nhận và lưu thông của nó dựa trên lòng tin của cộng đồng. Hình thái này bao gồm tiền kim loại và tiền giấy.
- Hình thái bút tệ: Đây là hình thái tiền tệ phi vật chất, không tồn tại dưới dạng vật thể hữu hình. Đây thường là hình thức ghi sổ với các giao dịch tiền bằng cách hiển thị con số trên các tài khoản ngân hàng, như séc, lệnh chuyển tiền,...
- Hình thái tiền điện tử: Là loại tiền kỹ thuật số được sử dụng cho thanh toán tự động. Tiền điện tử sử dụng thuật toán để bảo mật và xác nhận giao dịch, và hình thái này đặt ra giới hạn đối với cơ sở dữ liệu đầu vào, chưa được chính thức công nhận.
4. Bản chất của tiền tệ là gì?
Bản chất của tiền tệ là một dạng hàng hóa đặc biệt, là một phương tiện ngang giá chung thống nhất giữa các loại hàng hóa khác, đóng vai trò như vật trung gian môi giới trong quá trình giao dịch hàng hóa và là công cụ giúp làm cho quá trình mua bán diễn ra thuận tiện và dễ dàng hơn.
Để có cái nhìn rõ ràng hơn về bản chất của tiền tệ, hãy xem xét hai thuộc tính cơ bản của nó:
Giá trị sử dụng của tiền tệ:
- Đây là khả năng đáp ứng nhu cầu trao đổi trong xã hội, là nhu cầu sử dụng tiền làm vật trung gian trong quá trình trao đổi hàng hóa. Nghĩa là, tiền chỉ tồn tại khi có nhu cầu trong xã hội.
- Giá trị sử dụng của tiền tệ sẽ phụ thuộc vào sự quy định từ xã hội, và tiền tệ sẽ tiếp tục tồn tại với vai trò là vật trung gian khi xã hội công nhận và thực hiện vai trò của nó.
Giá trị của tiền: Được thể hiện thông qua sức mua, là khả năng đổi được nhiều hay ít hàng hóa khác trong quá trình giao dịch. "Sức mua" ở đây được đánh giá toàn diện trên thị trường các loại hàng hóa.
5. Chức năng của tiền tệ là gì?
Phương tiện thanh toán
Chức năng này thường xuyên trở nên rõ ràng trong cuộc sống hàng ngày và mang lại sự thuận tiện đáng kể. Tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong việc đơn giản hóa quá trình trao đổi hàng hóa và dịch vụ giữa người mua và người bán.
Khi đóng vai trò là một phương tiện thanh toán, tiền tệ không chỉ là một trung gian trong quá trình giao dịch hàng hóa, mà thay vào đó, nó được xem như một phần bổ sung. Quá trình lưu thông tiền tệ diễn ra độc lập và không phụ thuộc vào hoạt động giao dịch hàng hóa, tạo ra một cơ sở cho sự linh hoạt và hiệu quả trong hệ thống tài chính và kinh tế.
Phương tiện lưu thông
Tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy lưu thông hàng hóa, và chức năng của nó như một phương tiện lưu thông thường được thể hiện qua chuỗi quá trình hàng – tiền – hàng. Cụ thể, người bán cung cấp hàng hóa cho người mua và sau đó nhận được tiền, tiền này sau đó được sử dụng để mua các hàng hóa khác.
Tại mỗi giai đoạn trong chuỗi quá trình này, lượng tiền cần để thực hiện lưu thông có thể biến đổi theo quy luật lưu thông tiền tệ của thị trường. Mức độ tiền tệ hóa của thị trường sẽ ảnh hưởng đến cách chức năng của phương tiện lưu thông được thể hiện, và điều này sẽ trở nên rõ ràng hơn khi tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong quá trình lưu thông này.
Thước đo giá trị
Tiền tệ chủ yếu đóng vai trò là công cụ để đo lường giá trị của hàng hóa và để thực hiện chức năng này, tiền tệ chính thức cần phải có giá trị riêng. Điều này thường được thể hiện thông qua việc liên kết với vàng.
Khi định giá một món hàng bằng tiền tệ, giá trị của nó được biểu thị bằng khái niệm giá cả. Giá cả của hàng hóa không chỉ phụ thuộc vào giá trị của chính món hàng, mà còn bị ảnh hưởng bởi giá trị của tiền tệ và các quy luật cung cầu trong thị trường. Trong số các yếu tố này, giá trị của món hàng thường là yếu tố quan trọng và quyết định giá cả của hàng hóa.
Phương tiện cất trữ
Khi thực hiện chức năng này, tiền tệ được rút ra khỏi quá trình lưu thông trên thị trường và được đưa vào quá trình lưu trữ. Tiền tệ trở thành đại diện cho tài sản của xã hội dưới dạng giá trị, do đó, việc lưu trữ tiền tệ tương đương với việc lưu trữ tài sản.
Số lượng tiền tệ được lưu trữ càng nhiều, thì lượng tài sản vật chất trong xã hội càng lớn. Khi sản xuất hàng hóa tăng lên và làm cho lượng hàng hóa trên thị trường gia tăng, tiền tệ lưu trữ sẽ được đưa vào lưu thông, tăng cường sự động lực của nền kinh tế.
Tiền tệ thế giới
Tiền tệ có khả năng thực hiện chức năng này khi được sử dụng trong các hoạt động vượt qua biên giới quốc gia. Loại tiền tệ thích hợp cho chức năng này cần phải có giá trị tương đương với vàng hoặc được công nhận với giá trị đa quốc gia.
Một số đồng tiền phổ biến được sử dụng như ví dụ cho loại tiền tệ này bao gồm đô la Mỹ và đồng Euro của Liên minh châu Âu, đều đáp ứng yêu cầu về giá trị đa quốc gia và thường được chấp nhận rộng rãi trong các giao dịch quốc tế.
6. Chính sách của tiền tệ là gì?
Dựa vào mục tiêu và phương thức hoạt động, chính sách tiền tệ được phân loại thành hai dạng chính như sau:
- Chính sách tiền tệ mở rộng:Thực hiện bằng cách mở rộng mức cung tiền, giảm lãi suất và tăng tổng cầu, đặc biệt được áp dụng trong tình hình nền kinh tế đang suy thoái. Phương pháp này thường bao gồm việc mua các giấy tờ giá trị trên thị trường chứng khoán, giảm mức tỷ lệ dự trữ bắt buộc hoặc giảm mức lãi suất chiết khấu trên thị trường.
- Chính sách tiền tệ thu hẹp: Mục tiêu của chính sách này là giảm mức cung tiền và tăng lãi suất để kiểm soát mức giá chung, đặc biệt thích hợp khi nền kinh tế đang phải đối mặt với tình trạng gia tăng lạm phát. Phương pháp này thường bao gồm việc bán các giấy tờ giá trị trên thị trường chứng khoán, tăng mức dự trữ bắt buộc hoặc tăng mức lãi suất chiết khấu.
7. Lưu thông tiền tệ là gì?
Lưu thông tiền tệ hay còn được gọi là "Currency in circulation" trong tiếng Anh, đề cập đến quá trình di chuyển của tiền tệ trong nền kinh tế, với chức năng chính là làm phương tiện trong quá trình mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ, và thanh toán các khoản nợ giữa các chủ thể. Các hình thức của việc lưu thông tiền tệ bao gồm:
Lưu thông bằng tiền mặt
Lưu thông bằng tiền mặt đề cập đến việc di chuyển tiền mặt trong quá trình giao dịch hàng hóa, dịch vụ, và thanh toán nợ trong nền kinh tế. Đơn giản là sử dụng tiền mặt trong các giao dịch kinh tế hàng ngày.
Ưu điểm:
- Dễ di chuyển và sử dụng trong quá trình mua bán và trao đổi.
- Thuận tiện để lưu trữ.
- Giá trị của đồng tiền được thể hiện thông qua con số, với giá trị càng cao thì đồng tiền có giá trị lớn hơn.
- Được kiểm soát bởi Chính phủ và duy trì chức năng thanh toán.
Nhược điểm:
- Dễ bị làm giả, có nguy cơ mất giá khi có hiện tượng lạm phát.
- Rủi ro mất mát và mất cắp có thể cao.
Lưu thông không tiền mặt
Lưu thông không sử dụng tiền mặt đề cập đến việc sử dụng các hình thức tiền ghi sổ, tiền mã hóa, và các công cụ thanh toán không dựa trên tiền mặt trong quá trình giao dịch hàng hóa và dịch vụ. Các loại tiền này bao gồm thẻ thanh toán, séc, ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi, cũng như tiền mã hóa.
Ưu điểm:
- Giảm chi phí liên quan đến lưu thông tiền mặt, như chi phí in ấn, bảo quản, vận chuyển, đóng gói, và đếm tiền.
- Giao dịch nhanh chóng và thuận tiện thông qua hệ thống ngân hàng, đồng thời đảm bảo an toàn trong việc sử dụng tiền.
Tạo điều kiện thuận lợi cho Ngân hàng Trung ương quản lý và điều tiết lượng tiền cung ứng.
Nhược điểm:
- Đòi hỏi có hạ tầng kinh tế và sự phát triển dân trí ở một mức độ nhất định.
- Yêu cầu trình độ khoa học công nghệ cao.
- Có khả năng bị thách thức bởi các hoạt động tội phạm công nghệ cao như hack tài khoản.
Bài viết trên đã trả lời những thắc mắc xoay quanh khái niệm "tiền tệ là gì" bằng cách phân tích bản chất và chức năng của nó. Hi vọng rằng những thông tin này sẽ mở rộng hiểu biết của bạn về các đối tượng tiền tệ đang được sử dụng trong hệ thống tài chính hiện tại.

Tiền tệ là gì? Lịch sử hình thành và bản chất của tiền tệ
Sự đóng góp của tiền tệ trong quá trình phát triển kinh tế của mỗi quốc gia không thể phủ nhận....

Tỷ lệ Sharpe là gì? Đặc điểm và ý nghĩa của Tỷ lệ Sharpe
Trong lĩnh vực đầu tư tài chính, tỷ lệ Sharpe (Sharpe Ratio) là một công cụ mạnh mẽ để đo lường,...

Khủng hoảng kinh tế là gì? Nguyên nhân và giải pháp cho nhà đầu tư
Khủng hoảng kinh tế là giai đoạn suy giảm nghiêm trọng và kéo dài của hoạt động kinh tế, dẫn đến...

Fintech là gì? Xu hướng công nghệ tài chính Fintech tại Việt Nam
Fintech là viết tắt của Financial Technology, hay Công nghệ Tài chính, mô tả sự ứng dụng của công nghệ...
Bài xem nhiều
Bài viết mới